สุวรรณสามชาดก : แบบอย่างแห่งความกตัญญู

พระโพธิสัตว์แสดงความรักและความเมตตาอย่างสูงสุด เพื่อบิดามารดา

บำเพ็ญบารมีขั้นสูงสุด : เมตตาบารมี

ณ ผืนป่าหิมพานต์อันเขียวขจี มีฤๅษีทุกูลและฤๅษิณีปาริกาดำรงชีวิตอย่างสงบและเรียบง่าย ด้วยความเมตตาของท้าวสักกะ ทั้งสองได้รับพรให้มีบุตรผู้ประเสริฐนาม “สุวรรณสาม”

ครั้นสุวรรณสามเจริญวัยได้ 16 ปี โชคร้ายที่บิดามารดาถูกพิษงูจากจอมปลวกจนตาบอดสนิท สุวรรณสามจึงอุทิศตนดูแลท่านทั้งสองอย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย พร้อมกันนั้นก็แผ่เมตตาจิตไปยังสรรพสัตว์ทั้งปวง

วันหนึ่ง พระเจ้าปิลยักขราชทอดพระเนตรเห็นสุวรรณสามท่ามกลางฝูงสัตว์ป่า ด้วยพระทัยอยากได้ตัว จึงแผลงศรเข้าใส่ แม้สุวรรณสามจะได้รับบาดเจ็บสาหัส แต่ด้วยจิตที่เปี่ยมด้วยเมตตา สุวรรณสามกลับไม่โกรธเคืองและยังสนทนากับพระราชาด้วยวาจาอ่อนหวาน ก่อนที่จะล้มลงสิ้นสติ

เมื่อความทราบถึงทุกูลฤๅษีและปาริกาฤๅษิณี ทั้งสองได้อธิษฐานจิตขอให้บุตรฟื้นคืนชีพ ด้วยอานุภาพแห่งความรักและเมตตาธรรม ไม่เพียงสุวรรณสามจะฟื้นคืนชีวิต แต่บิดามารดาก็กลับมามองเห็นได้อีกครั้ง

สุวรรณสาม หมายถึง ผู้มีผิวพรรณเปล่งปลั่งดั่งทองคำ ชื่อนี้สอดคล้องกับลักษณะของตัวละครในชาดกที่มีจิตใจสงบ เปี่ยมด้วยเมตตา สามารถอยู่ร่วมกับสัตว์ป่าได้อย่างสันติ

• สุวรรณสามได้ชื่อว่าเป็นตัวแทนแห่งความกตัญญูกตเวที ถือเป็นหนึ่งในคุณธรรมสูงสุดในพระพุทธศาสนา สุวรรณสามชาดกถูกดัดแปลงเป็นวรรณคดีอีสานและถูกนำเสนอในหนังสือ เช่น “สุวรรณสามยอดกตัญญู” โดยพระมหาอุเทน ปัญญาปริทัตโต

• เรื่องนี้แสดงให้เห็นอานุภาพของเมตตาธรรม เพราะสุวรรณสามสามารถอยู่ร่วมกับสัตว์ป่าได้อย่างสงบสุข

• สุวรรณสามชาดก ถูกกล่าวว่าเป็นเรื่องที่แสดงถึงการบำเพ็ญ เมตตาบารมี แต่เมื่อเราอ่านเนื้อเรื่องโดยรวม กลับมีจุดเด่นที่ความกตัญญูกตเวทีต่อบิดามารดา ซึ่งอาจทำให้เราต้องย้อนกลับมาถามว่า “เมตตา” ที่แท้จริงหมายถึงอะไร?

• เมตตา คือ การแสดงความรักและห่วงใยที่บริสุทธิ์ต่อผู้อื่น โดยไม่มีเงื่อนไขหรือความคาดหวังใดๆ เป็นการแสดงถึงความปรารถนาดีและความต้องการให้ผู้อื่นได้รับความสุขและพ้นจากความทุกข์

• ความเมตตาสุวรรณสามแสดงออกอย่างชัดเจนผ่านการดูแลบิดามารดาที่ตาบอดจากพิษของงู การดูแลของสุวรรณสามไม่ใช่แค่หน้าที่ของลูก แต่เป็นการแสดงถึงความรักและห่วงใยที่ทุ่มเทอย่างลึกซึ้ง และไม่เคยคิดที่จะละทิ้งพวกเขาในยามยากลำบาก

• แม้กระทั่งเมื่อถูกยิงจนบาดเจ็บจากพระราชา สุวรรณสามกลับไม่โกรธเคืองหรือคิดแก้แค้น แต่กลับให้อภัยพระราชาและสอนธรรมะเพื่อเปลี่ยนแปลงจิตใจของพระราชาให้อ่อนโยนขึ้น การอภัยผู้ที่ทำร้ายตนเองเป็นการแสดงถึงเมตตาระดับสูงสุด

ความเมตตาของสุวรรณสามไม่ได้จำกัดแค่การดูแลคนใกล้ชิด แต่ยังขยายออกไปถึงการแสดงความห่วงใยต่อทุกชีวิต ทั้งมนุษย์และสัตว์ และการให้อภัยที่เป็นการแสดงออกถึงความเมตตาที่สูงสุดในระดับจิตใจ นี่คือการบำเพ็ญเมตตาบารมีที่แท้จริงของพระโพธิสัตว์ในสุวรรณสามชาดก